Thuật
toán là thứ 'chuốc nghiện' người dùng các mạng xã hội như Fa
cebook. Liệu Fa
cebook có thể thay đổi nó để trở thành 'người tốt' hay không?
Những thứ xuất hiện hàng ngày trên Bảng tin Fa
cebook của chúng ta đều có sự giúp sức của thuật
toán. Tác động của Fa
cebook và thuật
toán lên thanh thiếu niên, dân chủ và xã hội một lần nữa bị đặt lên bàn cân sau những tài liệu nội bộ của người tố giác Frances Haugen.
Bà Haugen là cựu quản lý sản phẩm Fa
cebook, có kiến thức về “quản trị sản phẩm thuật
toán”. Bà chủ yếu chỉ trích Fa
cebook đã thiết kế thuật
toán để hiển thị nội dung mà họ có xu hướng tương tác nhiều nhất. Chính điều đó gây ra nhiều vấn đề cho công ty cũ, bao gồm tin giả hay tin xấu độc. Trên chương trình “60 Minutes”, bà cho biết, Fa
cebook thừa hiểu nếu làm cho thuật
toán an toàn hơn, mọi người sẽ dành ít thời gian hơn trên nền tảng và bấm vào ít quảng cáo hơn, dẫn tới doanh thu giảm đi.
Trong cuộc phỏng vấn với CNN sau phiên điều trần trước Thượng viện Mỹ của bà Haugen, Giám đốc Quản lý chính sách toàn cầu Fa
cebook Monica Bickert phủ nhận thuật
toán của họ cổ động nội dung kích động. Khi làm chứng, bà Haugen gợi ý thay đổi lại Bảng tin, ủng hộ hiển thị nội dung theo trình tự thời gian vì “chúng ta không muốn máy tính quyết định nên tập trung vào cái gì”.
Thuật
toán lựa chọn là vấn đề không chỉ của riêng Fa
cebook mà cả các nền tảng khác. Chẳng hạn, TikTok sẽ chẳng là gì nếu không có thuật
toán gợi ý nội dung. Nền tảng càng lớn, nhu cầu thuật
toán chọn lọc nội dung càng cao. Thuật
toán sẽ không biến mất, nhưng có những cách mà Fa
cebook có thể cải thiện chúng. Để làm được điều đó, Fa
cebook cần minh bạch hơn và trao nhiều quyền cho người dùng hơn.
Thuật
toán là gì?
Fa
cebook mà chúng ta biết ngày nay khác hẳn những ngày đầu. Năm 2004, khi Fa
cebook lần đầu ra mắt dưới dạng website cho sinh viên, nó đơn giản và dễ sử dụng hơn. Nếu muốn xem bạn bè đăng gì, bạn phải vào tài khoản của người đó.
Giao diện ban đầu của Fa
cebook
Mọi thứ thay đổi đáng kể từ năm 2006 khi Fa
cebook giới thiệu Bảng tin, giúp mọi người cập nhật tin tức từ gia đình, bạn bè, đồng nghiệp nhanh hơn. Ngay từ đầu, Fa
cebook được cho là đã dùng thuật
toán để lọc nội dung trên Bảng tin. Trong bài báo năm 2015 trên tạp chí Time, Giám đốc Sản phẩm Fa
cebook Chris Cox cho biết, đây là điều cần thiết vì có quá nhiều thông tin hiển thị cho người dùng. Theo thời gian, thuật
toán cũng tiến bộ hơn, người dùng dần quen với việc xem nội dung mà thuật
toán “dọn sẵn”.
Một thuật
toán bao gồm một tập các hướng dẫn để máy tính thực hiện nhiệm vụ nào đó. Trên Fa
cebook và các trang mạng xã hội, bạn và hành động của bạn – cập nhật trạng thái hay ảnh bạn đăng – là đầu vào, đầu ra chính là những gì bạn thấy trên Bảng tin.
Tác dụng của thuật
toán là giúp cá nhân hóa Bảng tin để người dùng khám phá bạn mới và nội dung mới, phù hợp với sở thích của họ. Song, nó lại có nguy cơ hướng người dùng đến những “hố thỏ”, để họ tiếp xúc với nội dung độc hại và giả mạo. Dù trong trường hợp nào, mọi người cũng lăn chuột không ngừng và giúp Fa
cebook kiếm được nhiều tiền hơn nhờ hiển thị nhiều quảng cáo hơn.
Nhiều thuật
toán làm việc cùng nhau để mang đến trải nghiệm mà bạn thấy trên Fa
cebook, Instagram… Nó càng phức tạp hơn khi mổ xẻ để xem trong mỗi hệ thống có gì, đặc biệt trong một doanh nghiệp lớn như Fa
cebook, nơi nhiều nhóm phát triển các thuật
toán khác nhau.
Theo bà Hilary Ross, một quản lý chương trình cấp cao tại Trung tâm Internet và Xã hội Berkman Klein thuộc Đại học Harvard, nếu ai đó nói Fa
cebook hãy sửa đổi thuật
toán đi, đó là một yêu cầu rất khó.
Fa
cebook cần minh bạch hơn
Có một số cách để quy trình rõ ràng hơn và cho người dùng lên tiếng nhiều hơn về cách thuật
toán làm việc. Chẳng hạn, người dùng có thể nói về mức độ thường xuyên mà họ muốn thấy nội dung từ gia đình, bạn học… Theo bà Margaret Mitchell, người đứng đầu về đạo đức trí tuệ nhân tạo tại Hugging Face, minh bạch là chìa khóa vì nó khuyến khích hành vi tốt của các mạng xã hội.
Người tố giác Fa
cebook ;Frances Haugen
Một cách khá
c là tăng cường các hoạt động kiểm
toán độc lập đối với thực hành thuật
toán của họ. Những bên tham gia có thể là nhà nghiên cứu độc lập, nhà báo điều tra, nhân viên trong cơ quan quản lý, những người có hiểu biết, kỹ năng và thẩm quyền pháp lý để yêu cầu truy cập hệ thống nhằm đảm bảo không vi phạm pháp luật.
Theo các chuyên gia, trở ngại lớn đối với việc thay đổi thuật
toán chính là các mạng xã hội tập trung vào sự tương tác, hay lượng thời gian người dùng lăn chuột, bấm chuột hay tương tác với bài đăng, quảng cáo. Lời tố giác của bà Haugen phần nào cho thấy điều đó. Tài liệu nội bộ của Fa
cebook chỉ ra công ty nhận thức được “cơ chế sản phẩm lõi, chẳng hạn sự lan truyền, gợi ý và tối ưu hóa tương tác, là một phần quan trọng” giải thích vì sao tin giả và thù địch “nở rộ” trên nền tảng.
Các chuyên gia đồng tình các mạng xã hội nên cân nhắc tới cảm giác của người dùng hơn là thời gian họ có mặt trên đó. Dù vậy, liệu thuật
toán có thực sự giải quyết được những vấn đề của Fa
cebook. Ít nhất, có người nghĩ rằng như vậy. Câu hỏi đặt ra là điều gì sẽ thuyết phục được các công ty này bắt đầu suy nghĩ lại về sửa đổi thuật
toán.
Trong quá khứ, một số nói cần áp lực từ các nhà quảng cáo. Song, trong phiên làm chứng của mình, bà Haugen dường như đặt cược vào một đối tượng khác, đó là Quốc hội.
Du Lam (Theo CNN)
Ứng dụng nào hưởng lợi lớn nhất từ vụ sập mạng Fa
cebook?
Nhiều ứng dụng, dịch vụ ghi nhận lượng người dùng mới tăng vọt trong khoảng thời gian Fa
cebook, Instagram và WhatsApp không thể truy cập.
Nguồn bài viết : Khuyến Mãi
